École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Saint-Thomas d'Epernon » Cartulaire » 1114

« Acteramentum domini Ivonis Carnotensis episcopi super ecclesia de Hanchis et Capella Hidulfi. »

  • B Arch. dép. Eure-et-loir, H 2320 (ancienne cote : n° 9 bis de la liasse).
  • C Cartul. de S. Père, II, 593.
  • a Cartulaires de Saint-Thomas d'Epernon et de Notre-Dame de Maintenon, prieurés dépendant de l'abbaye de Marmoutier, éd. Auguste Moutié et Adolphe de Dion, Rambouillet, 1878.
D'après a.

« Ego Ivo, Carnotensis episcopus, et Walterius, archidiaconus, notum fieri volumus tam posteris quam presentibus quod Willelmus abbas Sancti Martini Majoris Monasterii cum quibusdam monachis suis nostram adiit presentiam humiliter implorans, quatinus ecclesie beati Martini concederamus ecclesiam de Hanchis quam Paganus, beate Marie Carnotensis canonicus, tenebat. Predictus vero Paganus ibi veniens, in manu nostra prefatam ecclesiam absolute dimisit. Nos autem domni Willelmi abbatis et monachorum ejus precibus diligenter aurem accomodantes, salvo jure ecclesie nostre, petitioni eorum gratanter annuimus et supradictam ecclesiam sicut Paganus eam tenebat eis habendam et possidendam concessimus, ipso Pagano intercedente et concedente, et fratribus ejus, Raherio, Goscelino, Guarino, Amaurico, concedentibus. Idem vero Raherius, frater Pagani, qui ecclesie decimam laicali usurpatione tenebat, minutas in presentia mea monachis dimittendo concessit decimas, et decimam de culturis monachorum eis concessit habendam, post suî discessum. In hoc quoque dono : capellam de Hildulphi Ponte cum ea parte terre et aque quam eis presens divisit, eis perpetuo concessit habendam. Nos etiam sicut presentialiter nominatim monachis tribuebatur annuimus ; ita etiam totum quod in futuro a predictis fratribus et ab aliis ibi aliquid habentibus promittebatur nominatim, habendum caritative concessimus. Hoc autem sunt que promissa sunt : scilicet terra duorum boum et hospicia cum arpennis terre. Hujus vero doni concessio facta est anno ab incarnatione domini millesimo. Cº XIIIIº his presentibus quorum nomina subter scripsimus : Ex parte episcopi et archidiaconi fuit Raimbaldus Vindocinnensis archidiaconus, Ausgerus, Blesensis archidiaconus : Gualeranus, canonicus ; Rainaldus, ejus clericus ; Bernerius regius canonicus ; Radulphus regius cononicus, episcopi camerarius ; Ex parte vero abbatis : Willelmus prior, Petrus Laidet, Gilo et ejus filius. Hilduinus, Hugo hospitalarius : De famulis : Arroldus, camerarius ; Paganus camerarius : Landericus famulus prioris. Sancelinus, Petrus Burdo. Hubertus Mainbodus1. »

Après cette charte, il est curieux d'en lire une autre du 10 avril 1108, par laquelle le même chanoine Payen de Hanches avait donné après sa mort cette même église à l'abbaye de Saint-Père de Chartres, du consentement de ses frères et avec la sanction de l'évêque Ives.Six ans plus tard, le prieuré d'Epernon était substitué à l'abbaye à la suite de circonstances qui nous sont inconnues, et il conserva depuis ce patronage. Voici quelques extraits de cette charte :

Ego Paganus, Almarici filius, canonicus sancte Marie, ecclesie de Hanchis et totius ad eamdem pertineatis, quod ibidem jure hereditario possideo, beatum Petrum ecclesiamque ejus Carnotensis cenobii, annuentibus fratribus meis Raherio, Joscelino, Vuarino, et Amalrico... post mei obitus occasum heredem instituo... Raherius vero, senior frater meus, quia nobiscum presens non fuit in capitulo ad peractionem hujus doni, paucis diebus elapsis, per suum artavum misit suum assensum super altare Sancti Petri... Hec donatio confirmata est in capitulo Sancti Petri, IIII idus aprilis, die veneris, anno MºCº VIIIº, Philippo Francorum regnum gubernante, Ivone Carnotis episcopalem cathedram sedente, qui hoc donum sui assensus gratia auctorisavit. Ad hujus, etc.


2 Quoique cette pièce ne soit que le double de la précédente, nous avons cru néanmoins devoir la reproduire dans son entier, à cause des nombreuses variantes qui la distinguent de la première. On voit qu'elle ne reproduit pas l'addition que nous avons indiquée en italique à la page 8, et qu'elle ne fixe pas la quotité d'arpents de terre donnés avec les hostises. Dans l'autre charte, le mot decem qui suit « aripennis terre » a été ajouté après coup. (A. M.)