Girbert (Gilbert II), évêque de Paris, à l'occasion d'un different entre Mathieu, prieur de St-Martin-des-Champs, et Dreux de Clacy, à qui les moines voulaient imposer des coutumes de servage, jugeant par coutumace, excommunie ce dernier en vertu de lettres du pape Calixte II. A la fin Dreux reconnait qu'ayant bâti une maison en terre servile, il s'est mis sous le coup de la réclamation des moines, mais à la prière d'Etienne de Garlande, archidiacre de Paris et sénéchal du roi, le prieur le dispense personnellement des coutumes exigibles.
- A Original perdu.
- B Copie de 1129, Bibl. nat. de Fr., ms. lat. 10977, Liber Testamentorum, fol 69, nº 106.
- C Copie du xiie siècle, Liber Testamentorum, fol. 51, nº 123 (incomplètes).
- D Copie de 1209, Arch. nat., LL 1351, fol. 40' d'après A, volontairement incomplète ; collationnée au xviie s., et complétée des noms de témoins et des synchronismes.
- E Copie du xves., LL 1352, fol. 40 ; d'après D.
- F Copie du xvie s., Arch. nat., LL 1353, fol. 40', d'après D.
- a Recueil des chartes et documents de l’abbaye de Saint-Martin des Champs, monastère parisien, éd. Joseph Depoin, Ligugé, 1913-1921.
Girbertus, Dei gratia, Parisiorum episcopus, omnibus Xristi fidelibus.
Placuit episcopali providentie ad honorem Dei et ecclesie pacem, causam et controversiam inter donnum Matheum, priorem Sti Martini, et Drogonem de Claciaco diu agitatam atque ventilatam, sed tandem, Deo miserante, cum pace terminatam, stilo veritatis annotare, et seriem actionis presenti karte inserere, ut scilicet res bene gesta non valeat aut oblivione deleri, aut invidia retractari ; sed, si forte opus fuerit, et aliqua in posterum calumpnia emerserit, karta litis peremptoria in medium recitetur ejusque testimonio tanquam inexpugnabile defensionis clipeo, jus ecclesiasticum contra omnem calumpniam roboretur.
Die igitur statuta ac denominata, convenientibus ante presentiam nostram tam priore de Sto Martino quam Drogone de Claciaco, conquestus est miserabiliter idem prior de Drogone qui eum et totum monasterii conventum et urgebat obprobriis, et affligebat injuriis, et consuetudines quasdam quas eis debebat, reddere non volebat.
Fuerat enim hospes quidam apud Nusiacum, villam Sti Martini, qui de domo et pro domo quam in atrio possidebat, preter annuos redditus ex debita consuetudine, monachis reddebat et calcitram in lecto et furcam in prato, et ad recipiendam annonam saccum, et de vino venali foraticum et rotaticum, et multa alia, sicut et ceteri hospites in eodem atrio commanentes. In eadem vero domus area, in eodem prorsus loco Drogo domum suam construxerat, predictasque consuetudines vice hospitis inde reddere debebat, sed reddere neglexebat et iccirco ipse prior a nobis exigebat quatenus eum, dictante justicia, ad ea reddenda cogeremus, et de tanta eum negligentia ad satisfaciendum compelleremus. Facta igitur in hunc modum querela prioris, respondit Drogo quod nec Prior ista debebat exigere, nec ipse exsolvere, quoniam antecessores sui plures in eodem atrio domos possederant, predictasque consuetudines nullatenus inde reddiderant, temporibusque canonicorum et monachorum Sti Martini in hac libertate permanserant ; et ad eorum similitudinem domum de quo modo questio erat, ab illis consuetudinibus liberam et immunem tenere volebat. Hujusmodi vero Drogonis responsionem ostendit Prior nec valere nec pertinere, tum quia antecessorum illius possessio circa domum de qua modo agebatur nulla extiterat, tum quia ecclesia Dei laicali possessione vel presumptione, nec jure suo privanda, nec consuetudine est spolianda, His igitur ita pertractatis, cum secundum dieta et responsa utriusque partis de judicio tractaretur, presentate sunt nobis littere doni pape C[alixti]a in quibus et persona Drogonis in atrio et altari participantis de sacrilegio notabatur, et parvitas nostra Apostolica auctoritate monebatur, quatinus eumdem Drogonem nisi cessaret a monachorum vexatione, anathematis gladio feriremus, et quem blanditie non movebant, severitate ultionis corrigeremus. Litteris igitur apostolicis in medium recitatis, visum est nobis, non solum juxta precedens negocium, sed et secundum Apostolicas litteras, judicialem proferre debere sententiam, et Apostolicam servare per omnia reverentiam. Nostre igitur super hoc considerationi Prior diligenter et absolute adquievit et consensit. Drogo vero, nisi prius judicatum esset, litteras Apostolicas judicio interesse recusavit ; sed, exclusis litteris, judicium se libenter auditurum sepius acclamavit. Cum igitur Drogoni judicium de hoc ipso faciendum proponeremus, et offeremus utrum scilicet Apostolice littere in ecclesiastico judicio recipiende essent, an excludende, nostrum super hoc judicium recipere vel audire omnino contempsit, et tam a curia quam a justicia discessit. Nos itaque fulti tam ratione quam Apostolica auctoritate, communicato et episcoporum et abbatum ac religiosorum virorum consilio qui curie et negotio intererant, episcoporum scilicet domni Gaufredi Carnotensis, domni Clarembaldi Silvanectensis abbatum vero donni Gaufredi Latiniacensis, donni Gaufredi de Sancto Medardo, donni Gilonis de Caziaco, donni389 Gilduini de Sancto Victore ; horum, inquam, et multorum aliorum suffragante Consilio, Drogonem illum in malitia sua perdurantem et a perversitate non cessantem, post multas quidem indutias, post trine vocationis ammonitionem, prout meruerat excommunicavimus. Tandem vero, Deo miserante qui marult vitam peccatoris quam mortem, Drogo in se reversus et penitentia ductus, consilio quidem donni Stephani archidiaconi nostri et regis dapiferi, nostram adiens presentiam, coram omnibus tam clericis quam laicis suam super hoc injusticiam et monachorum justiciam recognovit, et quod de cetero, vice hospitis, prenominatas consuetudines redderet, viva voce promisit et affirmavit, et de injuria priori et monachis toliens illecta, veniam postulans, nostram inde absolutionem requisivit. Nos ergo de ove jam quasi perdita sed, per gratiam sancti Spiritus, ad ovile quodam modo revocata non minimum gavisi sumus, eumque, assensu prioris, satisfactione tamen prius accepta, a vinculo anathematis absolvimus. Causa igitur et controversia prioris et Drogonis in hunc modum, Deo disponente, terminata, domnus Stephanus archidiaconus, concordie amator et pacis conciliator, apud priorem precibus obtinuit, quatinus Drogo personaliter, tempore ipsius donni, scilicet Mathei prioris, id est quamdiu prioratus officium obtineret, ab istis consuetudinibus, furca scilicet et culcitra, et sacco, liber et absolutus existeret. Priore itaque hanc quasi libertatem tam pro voluntate et laude donni Stephani quam400 pro retinenda precipue de cetero Drogonis ipsius amicitia diligenter, ut dictum est, annuente, dato pacis osculo, factus est Drogo amicus de inimico, de a verso reversus.
Testes vero tam cause quam concordie subscribere decrevimus, et in robur perpetue firmitatis, eorum nomina subannotare dignum censuimus.
Testes cause. Ex parte domni Prioris : Supradicti Episcopi et Abbates. Clerici : Robertus succentor. Wilelmus de Stampis. Thomas prior de Sancto Victore et Godefridus. Laici vero : Rodulfus Delicatus122. Warnerius vicecomes de Bellomonte412. Hugo de Oene. Herbertus Traditus de Ponte Ysare. Ex parte Drogonis : Domnus abbas Fossatensis Theobaldus. Bernerus decanus Parisiensis. Archidiaconi Henricus et Theobaldus. Clerici : Drogo, Hudago et Henricus Lotaringensis75 et multi alii.
Testes vero concordie. Ex parte domni Prioris : Domnus abbas Latiniacensis. De monachis Sancti Martini : Odo, Bernuinus, Goduinus, Ymar. Ex parte Drogonis : Predicti Archidiaconi Henricus et Theobaldus. Clerici multi qui fuerant etiam in causa. Milites : Rodulfus de Torceio139 et frater ejus. Wido Dissutus, et filius ipsius Drogonis Warinus et multi alii.
Actum publice Parisius, in episcopali curia .
