École des chartes » ELEC » Cartulaires d'Île-de-France » Saint-Martin-des-Champs » Tome 2 » XI. — Actes concernant Saint-Martin-des-Champs sous le règne de Louis VII (1137-1180) » Senlis, 1138

Pierre, évêque de Senlis, confirme à Pierre, prieur de Saint-Nicolas d'Acy, la propriété de tous les biens et bénéfices concédés à l'église Saint-Nicolas dans son diocèse.

  • A Original Arch. de l'Oise, II. 25772 ; portant au revers cette mention : « De ecclesia de Oyri. de Coie. de Braio. de Curtolio. de Fontanis. Petri episcopi de omnibus que in episcopatu Silvanectensi habemus. » Traces de sceau appendu.
  • B Copie incomplète, Cartulaire de Saint-Nicolas d'Acy (perdu ; cf. II. Stein, Bibliographie générale des Cartulaires français, nº 11, p. 2).
  • C Copie certifiée par deux notaires du bailliage de Senlis, le 13 février 1609. Arch. de l'Oise, II 25773.
  • D Copie d'Afforty, Collection de Senlis, t. XIII, p. 850.
  • E Copie de 1709, coll. Clairambault, vol. 562, fol. 362.
  • a Marrier, Historia S. Martini de Campis, p. 292, d'après B.
  • b Vattier, Cartulaire du prieuré de Saint-Nicolas d'Acy (publié dans les comptes-rendus et Mémoires du Comité archéologique de Senlis, 3e série, t, I, 1886, pp. 50-80).
  • c Recueil des chartes et documents de l’abbaye de Saint-Martin des Champs, monastère parisien, éd. Joseph Depoin, Ligugé, 1913-1921.
D'après c.

In nomine sancte et individue Trinitatis. Notum sit omnibus, tam posteris quam et instantibus, domnum Petrum, priorem ecclesie Sancti Nicholai de Aci, precibus suis impetrasse ut ego Petrus, gratia Dei Silvanectensis ecclesie episcopus, altaria et decimas et cetera beneficia, que eidem ecclesie Sancti Nicholai et monachis ibi Deo famulantibus in elemosinam a fidelibus, pro animarum suarum remedio, collata sunt et in episcopatu nostro continentur, autoritate nostra laudarem et confirmarem, et sigilli nostri impressione corroborarem. Inprimis prebendam quam dedit illis bone memorie Clarembaldus, antecessor noster. Deinde ecclesiam de Oiri162 cum minuta decima. Ecclesiam de Coia162 cum atrio et minuta decima ; lucum etiam cum terra arabili. Medietatem altaris de Braio162. Medietatem minute decime de Fontanis162 et nonam partem majoris decime. Ecclesiam ipsam Sti Nicholai in qua consistunt monachi ; hospites, terram arabilem et prata que dedit Rorertus vicedominus163. Hospites decem, quos dedit Hermengaudisa amita ejus, qui sunt in vico Sancti Martini, et prata et terram que sunt secus ecclesiam Sti Nicholai. Quatuor etiam arpennos pratorum ibidem, de elemosina domni Odonis de Gonessa164, et duos de elemosina Johannis de Braio162. Terram et prata que dedit Oilardus pincerna. Terram quam dedit Hugo de Silva et pratum unum. Villam que Avilliacus165 dicitur, cum bosco et plano, et molendino et pratis, et viaria et justitia, et cum omnibus ad eandem villam pertinentibus ; necnon et villam que Fons Sancti Firmini165 dicitur, cum luco et plano, et viaria et justitia, et cum omnibus ad eandem villam pertinentibus. De elemosina domni Odonis Percebot7 et uxoris ejus, duos hospites in urbe Silvanectensi, domum videlicet Oilardi Palmarii et domum Stephani que juxta prefatam domum sita est ; apud villam que Silve rivus8 dicitur, medietatem totius ville, quicquid etiam ad eos pertinebat apud Loisiacum9 et de censu apud10 Barbariacumb, IIIor solidos. Item, apud Barbariacumc, terram quam ab Hugone, Elinandi filio, commutavit domnus Guido de Turre166. Item, in urbe Silvanectensi, domum de Sotomonte167 et terram et vincam quam dederunt in elemosinam Ingelrannus et Odo frater ejus, et masuram Guidonis Parvi, cum vinea et torculari, et masuram Aszonis de Clea168. Medietatem quoqued altaris de Curtoilo169 et totam majorem decimam. Et terram et censum, et hospites quos dedit Hugo de Salice. Et terram quam dedit Robertus Brito. Presbiter vero, qui in ecclesia Sti Nicholai parochianis prefuerit, episcopo et archidiacono et canonicis ecclesie Silvanectensis debitam subjectionem exhibeat. Preterea sciendum est quod major et minor decima predicte ville que Avilliacus dicitur165 et alterius ville que Fons Sti Firmini appellatur165, canonicorum ecclesie Sancte Marie est, excepta tamen decima omnium animalium que proprie monachorum sunt in villa Aci et Avilliaco. Igitur ego Petrus, gratia Dei Silvanectensis episcopus, Prioris supradicti petitionem suscipiens, hec omnia suprascripta pro anime nostre et antecessorum nostrorum salute confirmamus, et jure perpetuo habenda et possidenda ecclesie S. Nicolai concedimus. Quod ne valeat oblivione deleri, scripto commendavimus, et sigilli nostri authoritate corroboravimus.

Actum Silvanectis publice, in capitulo Sancte Marie,  ; astantibus quorum nomina subtitulata sunt et signa.

S. domni Petri episcopi. S. Hilberti decani. S. Oilardi archidiaconi. S. Bartolomei precentoris. S. Goisberti canonici. S. Odonis canon. S. Petriprioris. S. Giroldi. S. Radulfi, monacorum. S. Guarnericanon. S. Haymoniscanon. S. Burdinicanon. S. Landricicanon. S. Stephanicanon. S. Drogoniscanon. S. Odoniscanon. S. Neveloniscanon. S. Renoldi prepositi.


162 Orry-la-Ville, ca. Senlis (Oise). — Coye, ca. Creil, ar. Senlis. — Bray, com. de Rully, ca. Pont-Sainte-Maxence, ar. Senlis. — Fontaine-Saint-Urbain, com, de Senlis.
163 La donation du vidame Robert fut confirmée en 1106 par Hubert, évêque de Senlis (t. I, p. 182). — Sur ces bienfaiteurs, voir t. I, pp. 65-66, notes 86 et 95. Ermengarde épousa Landri et en eut un autre fils nommé Gui, seigneur de Raray, qui en 1106 occupait la charge du vidame.
a Hermengardis mater ejus a.
164 Sur Eudes Ier de Gonesse, voir t. I, p. 84.
165 Avilly, com. de St-Léonard, ca. Senlis, était dès 1106 une propriété de St-Nicolas-d'Acy (t. I, p. 181). — Fontaine-Saint-Firmin, aujourd'hui Saint-Firmin, ca. Senlis, lui fut donné entre 1106 et 1124 (t. I, p. 279).
7 Eudes Percebot paraît en 1104 à la cour de Louis VI comme un de ses familiers (Cf. Luchaire, Annales de la vie de Louis VI, nos 28 et 33, pp. 17, 21). Son surnom se traduisait, dès 1082-1089, Pertusiens-Utrem (nº36). La forme romane Odo Percebut se lit dans une charte de 1102 (note 91 suprà, t. I, p. 65). La bote, d'où vient le diminutif latin buticula (italien bottiglia, espagnol botella), est originairement un recipient de cuir pour mettre le vin qu'on emportait avec soin en voyageant à cheval. L'équivalence bote-outre est, par ces textes des xie et xiie siècles, bien établie. Les deux Eudes Percebot, père et fils, inhumés à St-Nicolas d'Acy antérieurement à 1132-1133, laissèrent pour successeur Eudes Percebot III, mari d'Eudeline. Ces époux, en 1140, restituèrent à St-Symphorien les églises de Pont-Saint-Maxence et St-Gervais en Beauvaisis, usurpées par eux (Coll. Moreau, LVIII, 197).
8 Rieux, près de l'Oise, suivant A. Vattier (Comité archéologique de Senlis, 3e série, t. I (1886), p. 52). Silverivus devrait donner Sauvera qui, par chuintement, pourrait devenir Chauvru. Chèvreville (ca. Nanteuil-le-Haudoin, ar. Senlis) serait-il une corruption de Chauvruville ?
9 Loisy, éc. Ver, ca. Nanteuil-le-Haudoin.
10 Barbery, ca. et ar. Senlis.
b ce passage est omis par a.
c ce passage est omis par a.
166 Avant 1124 (t. I, p. 279). Sur Gui de la Tour, regardé comme le fondateur du prieuré d'Acy, voir t. I, p. 183, et les Appendices au Cartulaire de St-Martin de Pontoise, pp. 281-283.
167 Ces propriétés furent acquises postérieurement à 1124.
168 Claye-Souilly, ar. Meaux.
d altaris de Curtolio a.
169 Courteuil, ca. Senlis.
e La copie B reproduite par D. Marrier s'arrête ici.